Driekwart van de kankerpatiënten in Nederland ervaart nadelige financiële gevolgen van hun ziekte: een op de vijf heeft minder inkomsten, een kwart heeft extra uitgaven en een derde heeft het allebei. Dat heeft vaak een negatieve invloed op het dagelijks leven. Van de kankerpatiënten die behoefte hebben aan financiële hulp of ondersteuning, krijgt slechts een derde van hen dit daadwerkelijk.
Als je kanker hebt kun je financiële gevolgen ervaren tijdens of na je ziekte. Uit de Doneer Je Ervaring peiling over Kanker en Werk (2019) kwam naar voren dat 60% van de mensen die kanker hebben (gehad) financiële gevolgen ervaren. Om hier meer over te weten te komen zijn we met deze nieuwe peiling dieper ingegaan op de financiële gevolgen van de diagnose kanker.
De vragenlijst is ontwikkeld door een belangenbehartiger en een onderzoeker van NFK in samenwerking met ervaringsdeskundige vrijwilligers van zes verschillende kankerpatiëntenorganisaties. Vertegenwoordigers van de Federatie Financieel Planners (FFP) en het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD) hebben ook meegedacht met de inhoud van de vragenlijst. Vraag 42 uit de vragenlijst is afkomstig van het NIBUD.
Conclusie
- Ruim driekwart (76%) van de (ex-)kankerpatiënten in deze peiling rapporteert financiële gevolgen van hun ziekte, namelijk 18% heeft/had minder inkomsten, 25% heeft/had extra uitgaven en 33% heeft/had het allebei.
Van de (ex-)kankerpatiënten die minder inkomsten hadden, zegt 60% dat deze daling blijvend is en de helft dat de daling van inkomsten binnen 1 jaar na hun diagnose kanker begon. Voor de helft was de inkomstendaling groot tot zeer groot.
Van de (ex-)kankerpatiënten die extra uitgaven hadden, geeft een derde aan dat deze blijvend waren en de ruime meerderheid (85%) dat de extra uitgaven binnen 1 jaar na hun diagnose kanker begonnen. Voor bijna een derde waren de extra uitgaven groot of zeer groot. - (Ex-)kankerpatiënten die financiële gevolgen ervaren van hun ziekte geven aan dat deze vooral negatieve invloed hebben op hun psychisch welzijn (54%), op hun sport / hobby / vrije tijd (48%), op het kunnen doen van hun werk (37%), op hun lichamelijk welzijn (37%) en/of op hun mobiliteit (34%).
- Een derde van de (ex-)kankerpatiënten met financiële gevolgen door kanker vindt het niet makkelijk om over de financiële gevolgen van hun ziekte te praten. Een kwart vindt dat de financiële gevolgen van zijn of haar ziekte niemand wat aan gaan en 15% schaamt zich voor de financiële gevolgen.
- Als we kijken naar de maatregelen die (ex-)kankerpatiënten met financiële gevolgen hebben genomen, dan zien we dat respondenten met name bezuinigen op luxe zaken (47%), niet of minder sparen (43%), spaargeld opmaken (35%), bezuinigen op dagelijkse zaken (28%) en/of bezittingen verkopen (10%).
- Van de (ex-)kankerpatiënten die financiële gevolgen hadden, heeft ruim een kwart behoefte aan financiële hulp of financiële ondersteuning. Van hen geeft slechts een derde aan daadwerkelijk financiële hulp of financiële ondersteuning te hebben gehad. Deze hulp of ondersteuning was vooral afkomstig van naasten.
- 11% van de (ex-)kankerpatiënten geeft aan dat zij vóór de diagnose eerder moeilijk dan makkelijk, moeilijk of zeer moeilijk konden rondkomen. Dit deel neemt toe na de diagnose. Bij 1 jaar na diagnose geeft 27% dit aan, bij 3 jaar na diagnose is dat ook 27% en langer dan 5 jaar na diagnose gaat het om 24%.
- 13% van de (ex-)kankerpatiënten maakt zich zeer veel zorgen dat zij door hun kankerdiagnose in de toekomst minder inkomsten en/of extra uitgaven hebben.
- Van de (ex-)kankerpatiënten die een partner hadden met wie zij een huishouden deelden op het moment dat zij de diagnose kanker kregen, geeft 12% aan dat hun partner minder inkomsten had door hun kankerdiagnose. Volgens ruim een derde van hen was de daling van inkomsten voor hun partner groot of zeer groot.
Acties
Op basis van deze Doneer Je Ervaring uitvraag ondernemen we de volgende acties gericht op:
Inzicht en bewustwording:
- Wij brengen de resultaten van deze Doneer Je Ervaring onder de aandacht bij beleidsmakers en bij vertegenwoordigers van relevante stakeholders: (ex-)patiënten, zorgprofessionals en werkgevers, werknemers en zelfstandigen. Dit doen we o.a. via een persbericht en we publiceren deze rapportage op www.nfk.nl.
- Wij bieden hen middelen aan, waarmee zij hun doelgroepen of achterbannen kunnen helpen bij het bewust worden dat kanker(behandeling) kan leiden tot financiële gevolgen met aanzienlijke impact op het dagelijks leven.
- Wij gaan (vak)media proactief benaderen, om zo via die weg ook bewustwording te creëren.
Preventie:
- In samenspraak met organisaties op het gebied van budgetvoorlichting, financiële planning en schuldhulpverlening, maar ook met patiënten-, werkgevers-, werknemers en zelfstandigenorganisaties, bevorderen wij dat bestaande informatie op deze gebieden beter vindbaar en toegankelijk is.
- Waar nodig ondersteunen wij bij het ontwikkelen van nieuwe informatie of middelen om tijdig het gesprek over (dreigende) financiële problemen aan te gaan of om signalen van (dreigende) financiële problemen te herkennen. Hiermee geven we mensen die kanker hebben (gehad), hun naasten, maar ook zorgprofessionals en werkgevers, instrumenten om in actie te kunnen komen als dat nodig is.
- Wij dragen bij aan kennisontwikkeling op het gebied van preventie en schuldhulpverlening in relatie tot gezondheid; bijvoorbeeld via de leernetwerken van ‘Schouders Eronder’, een samenwerkingsverband van DIVOSA, Landelijke Cliëntenraad, NVVK, Sociaal Werk Nederland en VNG.
- Als werk wegvalt, valt meestal ook het inkomen geheel of gedeeltelijk weg. Daarmee is werkbehoud en terugkeer naar werk een belangrijk instrument om de financiële gevolgen van ziekte en behandeling te beperken. NFK blijft zich daarom onverminderd inzetten om ‘werk’ vanaf diagnose onderdeel van het behandelplan te maken voor kankerpatiënten die in de werkzame leeftijd zijn of de arbeidsmarkt nog moeten gaan betreden. Wij bepleiten daarom drie dingen: (a) een gezamenlijk actieprogramma van SZW en VWS om de kloof tussen werk en gezondheid te overbruggen; (b) maak van werk een behandeldoel door dit vanaf diagnose op te nemen in het behandel- en zorgtraject en (c) financier arbocuratieve zorg vanuit de Zorgverzekeringswet.
- Wij gaan ons richting politiek en verzekeraars inzetten voor een verbeterde verzekerbaarheid van het inkomensrisico bij arbeidsongeschiktheid voor ondernemers en zelfstandigen. Daarbij gaat om een verbeterde verzekerbaarheid van ondernemers in algemene zin, omdat de financiële gevolgen van kanker krijgen en de impact daarvan op het dagelijks leven ook voor ondernemers groot kunnen zijn. Maar ook uiteraard over de groep van ondernemers die door hun kankerverleden moeilijker een verzekering kunnen afsluiten. De schone lei-regeling, die inhoudt dat je verloop van tijd je kankerverleden bij een verzekeringsaanvraag niet meer hoeft te melden, geldt nu alleen nog maar voor de overlijdensrisico- en uitvaartverzekering.
Hulp en ondersteuning:
- Wij gaan ons in samenspraak met relevante stakeholders, inzetten voor laagdrempelige, toegankelijke hulp en ondersteuning waarmee financiële problemen en de gevolgen daarvan voorkomen of weggenomen kunnen worden. Overheden, zowel op nationaal als lokaal niveau, (zorg-)verzekeraars en financiële instellingen spelen hierin een belangrijke rol.